Waarom ontstaat een heroïneverslaving en is het zo moeilijk om af te kicken? Dat weten onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), SEIN expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde, het Nederlands Herseninstituut en de University of California sinds kort. Hun ontdekking biedt aanknopingspunten voor behandeling van verslaving, maar ook van de slaapstoornis narcolepsie.
Hun onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Science Translational Medicine. De wetenschappers bestudeerden de hersenen van vijf overleden heroïneverslaafden. Die blijken er iets anders uit te zien dan hersenen van niet-verslaafden. Zo komen er gemiddeld vijftig procent meer van de zogeheten slaap-waakneuronen voor. Deze fundamentele zenuwcellen maken de neurotransmitter hypocretine, een stofje dat essentieel is bij het regelen van het slaap-waakritme en een rol speelt in het beloningssysteem van de hersenen. Dat kan een mogelijk verklaring zijn waarom het zo lastig is om af te kicken.
De bevindingen zijn belangrijk, omdat ze de wetenschappers op het spoor zetten van een medicijn tegen heroïneverslaving. Aangezien hypocretine waarschijnlijk bijdraagt aan de verslaving, kan deze wellicht worden tegengehouden als het effect van dit stofje wordt tegengegaan. Dit zou bijvoorbeeld kunnen met stoffen die zich hechten aan de receptor voor hypocretine, zodat deze niet langer signalen naar de hersenen kan doorgeven. Deze stoffen – de zogenoemde hypocretine-antagonisten – worden nu vaak ingezet als slaapmiddel.
Uit eerder onderzoek wisten dezelfde onderzoekers al dat de slaap-waakneuronen die hypocretine aanmaken bij patiënten met de slaapziekte narcolepsie nagenoeg verdwenen zijn. Opvallend is dat narcolepsiepatiënten ook minder verslavingsgevoelig zijn. Er lijkt dus precies de omgekeerde situatie te zijn als bij heroïneverslaafden.
Dat bracht de onderzoekers op de gedachte dat een narcolepsie mogelijk behandeld kan worden met een opiaat. Dit bleek inderdaad te lukken bij muizen met narcolepsie: nadat zij morfine kregen toegediend, namen de hypocretine-producerende neuronen toe en hun slaapstoornis af. Volgens de onderzoekers is het nog te vroeg voor behandeling van mensen met narcolepsie met opiaten, maar bieden hun bevindingen wel belangrijke aanknopingspunten voor zowel narcolepsiepatiënten als heroïneverslaafden.
Het artikel ‘Opiates increase the number of hypocretin-producing cells in human and mouse brain and reverse cataplexy in a mouse model of narcolepsy’ is te lezen op de website van Science Translational Medicine.
